Ruim 30 jaar wijkaanpak
De angst dat wijken afglijden naar het Vogelaarniveau is terecht. Ik zie het vanuit mijn praktijk dagelijks om mij heen. Woningcorporaties zijn door regelgeving gedwongen om slechts onder de radar in te zetten op leefbaarheid. Door de reorganisatie bij de politie zijn de wijkagenten de grip op de preventieve buurtaanpak kwijtgeraakt. De brede welzijnsorganisaties – en daarmee ook de opbouwwerkers – zijn voor een groot deel wegbezuinigd. Zie hier de 3 hoofdrolspelers in de Sociale Vernieuwing, het Grote Steden Beleid, Onze Buurt Aan Zet en de Vogelaarwijken, die samen met de bewoners en gemeenten bouwden aan vitale buurten, wijken en dorpen. Ruim 30 jaar ervaring met de wijkaanpak dreigt verloren te gaan, als we nu niet ingrijpen.
Sociale wijkteams
Vanaf 2015 zijn de sociale wijkteams door de gemeenten naar voren geschoven als dé oplossing voor de grote sociale verandering. Met als doel: het versterken van de leefwereld van bewoners, waardoor bewoners minder afhankelijk zijn van de systeemwereld. Zich niet bewust van de lessons learned in 30 jaar wijkaanpak, begonnen de wijkteams aan hun nieuwe uitdaging. Nu na 2 jaar weten we dat de teams zijn dichtgeslipt met individuele casuïstiek en niet toekomen aan het versterken van de leefwereld. De gewenste innovatie en preventie in de buurt komt niet van de grond. Tel daar de gedecimeerde rol en positie van de corporaties, de politie en het welzijnswerk bij op en verbaas je dan niet langer dat het niet goed gaat met de sociale samenhang, leefbaarheid en veiligheid in veel buurten en wijken.
Woonconsulenten
De woonconsulenten van de corporaties merken dat de kwetsbaarheid onder hun huurders toeneemt. ‘De zorgkant van hun werk vraagt meer aandacht dan voorheen’, aldus het artikel in Zorg en Welzijn. Het baart de corporaties zorgen. Daarom willen zij de komende 4 jaar, vanuit de Woonagenda, maatwerk leveren voor de huurders waar meer aan de hand is. Een goede zaak natuurlijk, maar het zou jammer zijn als de corporaties (net als de sociale wijkteams) alleen maar inzetten op de individuele problemen en zo kansen gaan missen om te bouwen aan sterke community’s. Een sterke community is immers een community waar bewoners elkáár helpen.
Bewoners versus bewoners
Als je als woonconsulent of als wijkteam de community’s in de buurt wilt versterken, dan kan je beter inzetten op de relatie tussen bewoner en bewoner. En niet op de relatie tussen bewoner en jou als professional. Ingrediënten voor een duurzame sociale aanpak in de buurt:
- het verbinden van bewoners met elkaar
- oog hebben voor individuele en collectieve belangen van bewoners
- het bouwen aan onderlinge solidariteit
- rechtvaardigheid en sterke sociale netwerken
Bouw aan collectieve activiteiten, diensten en voorzieningen waar bewoners met elkaar op terug kunnen vallen. Faciliteer zeggenschap en invloed van bewoners. Pas dan gaan bewoners zich verantwoordelijk voelen voor elkaar en de leefbaarheid in de eigen buurt.
Hoe voorkomen we probleemwijken?
Vernieuwing is hard nodig om probleemwijken te voorkomen. Op zoek naar de innovatiekracht van de community. De huidige structuren, systemen, patronen en gewoonten werken niet meer. Omdat ze bedacht zijn door de systeemwereld en onvoldoende aansluiten bij de behoeften en ambities van bewoners. Daarom moeten we samen met bewoners op zoek naar nieuwe werkwijzen en oplossingen. Bewoners nemen steeds meer initiatieven om de buurt een beetje beter te maken. Die mooie initiatieven moeten veel meer support krijgen van de gemeenten en de maatschappelijke organisaties, zoals de corporaties. Want uit die hoek komt de vernieuwing, vanuit de community zelf.
Elke transformatie kent een eigen schaalgrootte. Voor de transformatie van het sociaal domein is de buurt de ideale schaal. Daar leven de mensen samen en hebben zij wat met elkaar. Buurtbewoners hebben goede ideeën hoe zij de sociale samenhang, leefbaarheid en veiligheid in de buurt kunnen versterken. En hoe armoede in de buurt bestreden kan worden. Of hoe de zorg beter kan. Ideeën hoe zij de kwaliteit van de openbare ruimte zelf kunnen verhogen. Of hoe mensen die in de bijstand zitten mee kunnen gaan doen. Waarom? Omdat de bewoners het aan den lijve ondervinden.
Krachtstroom
In de gemeente Oldebroek ben ik projectcoach van Krachtstroom. Vanuit het programma Oldebroek Voor Mekaar zijn wij vanuit het Krachtstroomteam op zoek naar goede ideeën van bewoners om hulp, zorg en welzijn te vernieuwen. Op zoek naar nieuwe werkwijzen die beter aansluiten bij de behoeften en ambities van bewoners. Dit doen wij in samenwerking met het dorpsgericht werken, het sociaal team, het CJG en andere partners. De praktische wijsheid van de bewoners is hierbij in de lead. Inmiddels heeft Krachtstroom 30 goede ideeën van bewoners opgeleverd. In 4 straten van in totaal 150 adressen. Die goede ideeën van bewoners brengen wij de systeemwereld in, om deze met elkaar te gaan realiseren.
Nieuwe buurtaanpak
Bij vernieuwing hoort ook een nieuwe buurtaanpak. De traditionele aanvliegroutes vanuit de oude wijkaanpak zijn onvoldoende om met elkaar het verschil te kunnen maken. Er zijn nieuwe spelers op de markt gekomen. Sociaal ondernemers zoals ik. Wij krijgen echter nog te weinig vaste voeten aan de grond, omdat gemeenten en traditionele organisaties nog steeds in de oude systemen en structuren vastzitten.
Voorbeeld daarvan vind ik de toename van het aantal vacatures in het opbouwwerk. Daar staat steevast onder de tekst ‘acquisitie naar aanleiding van deze vacature wordt niet op prijs gesteld’. Hoe mooi zou het zijn dat er eens een keer zou staan ‘acquisitie stellen wij zeer op prijs’. Omdat volgens mij de samenwerking tussen de staande organisaties en een flexibele schil van bijvoorbeeld sociaal ondernemers onontkoombaar is en leidt tot meer maatschappelijke waarde. En daar doen we het toch allemaal voor? Ook het fysieke en economische domein hebben de buurt als werkgebied ontdekt. Tevens zitten we maatschappelijk in een context waarin waarde creëren belangrijker is dan winst maken, waarin aandacht is voor de menselijke maat en we weer betekenisvol willen zijn voor onze medemens. Juist die verschillende brillen maken het mogelijk dat we nieuwe inzichten, taal, kennis en kunde kunnen ontwikkelen en samen streven naar meer menselijk geluk. En dat is hard nodig om te voorkomen dat het aantal probleembuurten weer gaat toenemen.
Ook voorbereid zijn op de corporatie van de toekomst? Schrijf je in voor de trainingen en events van CorporatieNL. Denk bijvoorbeeld aan:
